آیه 9 سوره حاقه

از دانشنامه‌ی اسلامی

وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَنْ قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ

[69–9] (مشاهده آیه در سوره)


<<8 آیه 9 سوره حاقه 10>>
سوره :سوره حاقه (69)
جزء :29
نزول :مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و فرعون و اقوام پیش از او و مردم آن آبادیهای زیر و رو شده (یعنی قوم زشتکار لوط) به کفر و خطاکاری برخاستند.

و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و مردم شهرهای زیر و رو شده [قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند،

و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند و [مردم‌] شهرهاى سرنگون شده [سدوم و عاموره‌] مرتكب خطا شدند.

و فرعون و مردمى كه پيش از او بودند و نيز مردم مُؤتفكَه گناهكار آمدند.

و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده [=قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند،

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Then Pharaoh and those who were before him, and the towns that were overturned, brought about iniquity.

And Firon and those before him and the overthrown cities continuously committed sins.

And Pharaoh and those before him, and the communities that were destroyed, brought error,

And Pharaoh, and those before him, and the Cities Overthrown, committed habitual Sin.

معانی کلمات آیه

  • مؤتفكات: زير و رو شده‌‏ها و نيز بادهايى كه از مسير خود بر مى‌‏گردند و مسير خود را عوض مى‏‌كنند، «افك» بر گرداندن چيزى از حقيقتش.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9» فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً «10» إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ «11» لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ «12»

و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند و (مردم) مناطق زير و رو شده (قوم لوط) مرتكب خطا شدند. پس فرستاده پروردگارشان را سرپيچى كردند و خداوند آنان را به قهرى فزاينده و سخت بگرفت. همانا (در زمان نوح) چون (با اراده و قهر ما) آب طغيان كرد شما را در آن كشتى روان سوار كرديم. تا آن را وسيله تذكّرى براى شما قرار دهيم و گوشى كه شنواست آن را ضبط كند.

نکته ها

«مؤتفكات» جمع «مؤتفكة» از «ائتفاك» به معناى زير و رو شدن و مقصود از آن مناطق قوم لوط است. «رابِيَةً» از ربا به معناى رشد فزاينده است و عذاب رابية يعنى عذاب سخت.

«تَعِيَها» از «وعى» به معناى حفظ و فهم و پذيرش است.

زمخشرى، فخررازى، مراغى، قرطبى، از مفسّران اهل سنّت و شيخ طبرسى، ابوالفتوح رازى و علامه طباطبايى از مفسّران شيعه، رواياتى را نقل كرده‌اند كه بر اساس آن، «أُذُنٌ واعِيَةٌ» به حضرت على عليه السلام تطبيق شده است. و مفرد بودن كلمه‌ «أُذُنٌ» تأييد همين نكته است كه آن كه تمام حقايق را حفظ كرده يك گوش بيشتر نبوده است.

پیام ها

1- قوم لوط در چندين منطقه بودند و همگى هلاك شدند. «مؤتفكات»

2- اطاعت از پيامبران، واجب و مخالفت آنان سبب نابودى است. «فَعَصَوْا رَسُولَ‌

جلد 10 - صفحه 198

رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً»

3- نافرمانى انبيا، كيفر دنيوى نيز دارد. فَعَصَوْا ... فَأَخَذَهُمْ‌

4- خداوند اتمام حجّت مى‌كند، اول پيامبر مى‌فرستد، اگرد مردم نافرمانى كنند، با قهر خود آنان را مى‌گيرد. فَعَصَوْا رَسُولَ‌ ... فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً

5- قهر الهى شديد است. «أَخْذَةً رابِيَةً»

6- خداوند در لابلاى قهر و عذاب، به گروهى لطف مى‌كند. «لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ»

7- مردم جزيرة العرب از باقيمانده نسل نوحند. «حَمَلْناكُمْ»

8- از حوادث تلخ بايد عبرت گرفت. «لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً»

9- حفظ آثار و تاريخ و كلمات يك ارزش است. «تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ»

10- شنيدنى ارزش دارد كه همراه با فهم و حفظ باشد. «تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9»

وَ جاءَ فِرْعَوْنُ‌: و آمد فرعون زمان حضرت موسى عليه السّلام، وَ مَنْ قَبْلَهُ‌: و آمدند كسانى كه پيش از او بودند، وَ الْمُؤْتَفِكاتُ‌: و اهل شهرهاى منقلبه و زير و رو شده كه شهرهاى قوم لوط باشند، بِالْخاطِئَةِ: به خطا و گناهكارى، يعنى شرك كه اعظم گناهان باشد، و با وجود بر اين مرتكب افعال شنيعه مى‌شدند.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الْحَاقَّةُ «1» مَا الْحَاقَّةُ «2» وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ «3» كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ «4»

فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ «5» وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عاتِيَةٍ «6» سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِيها صَرْعى‌ كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِيَةٍ «7» فَهَلْ تَرى‌ لَهُمْ مِنْ باقِيَةٍ «8» وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9»

فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً «10»

ترجمه‌

ساعتى كه حقّ است وقوع آن‌

چه ساعت حقّى است آن‌

و چه ميدانى چيست آن ساعت حق‌

تكذيب كردند قبيله ثمود و عاد كوبنده در هم شكننده را

پس امّا ثمود پس هلاك شدند بصيحه فوق العاده‌

و اما عاد پس هلاك شدند به باد بسيار سردى متجاوز از حدّ

مسخّر فرمود آنرا بر آنها هفت شب و هشت روز پى در پى پس مى‌بينى آنگروه را در آن افتادگان گوئى آنها تنه‌هاى درخت خرماى ميان تهى هستند

پس آيا مى‌بينى براى آنها باقى مانده‌اى‌

و بجا آوردند فرعون و كسانيكه پيش از او بودند و اهل آباديهاى زير و رو شده گناه را

پس نافرمانى كردند فرستاده پروردگارشان را پس گرفت آنها را گرفتن سخت‌ترى.

تفسير

روز و ساعت قيامت حقّ است براى آنكه محقّقا واقع خواهد شد و حق است كه در آنروز حقائق امور مكشوف ميگردد و حق است كه خداوند در آنروز بحساب خلق رسيدگى فرموده بجزاى اعمالشان ميرساند پس از هر جهت حق است و حقيق است بنام حاقّه كه خداوند او را بآن خوانده و براى شدّت اهوال آن بايد بفرمايد چه ساعت سخت حقّى است آن و براى عدم معرفت كسى بكنه آن و خصوصيّات احوالش بايد بفرمايد به پيغمبر خود كه چه چيز دانا كرده است تو را

جلد 5 صفحه 259

كه چيست حقيقت و احوال آن و نام ديگر آنروز قارعه است براى آنكه كوبنده و شكننده و پراكنده كننده اجزاء عالم دنيا است و بهم زننده اوضاع و احوال آن و با اينهمه اوصاف قبيله ثمود كه قوم حضرت صالح بودند و قبيله عاد كه قوم هود پيغمبر بودند منكر آن شدند و خدا قوم ثمود را بصيحه آسمانى يا زلزله زمينى يا هر دو بشرحى كه در سوره اعراف گذشت هلاك فرمود و آنواقعه مهلكه امر فوق العاده‌اى بود كه از حدّ متعارف طغيان و تجاوز نموده بود لذا خداوند آنرا طاغيه خوانده بحذف موصوف كه واقعه است و قبيله عاد را بباد تند سردى كه اختيار ضبط آن از دست ملائكه در رفت و باين مناسبت عاتيه خوانده شده هلاك فرمود بمسلّط نمودن آن باد را بر آنها هفت شب و هشت روز متوالى و پى در پى كه اوّل آنها چهارشنبه بود و بچهارشنبه ديگر ختم شد و خداوند آنرا در سوره قمر روز نحس مستمرّ خوانده و اگر پيغمبر اكرم و اهالى مكّه آنجا بودند ميديدند آن قوم را در آن ايّام كه بزمين خورده و مرده‌اند و مانند تنه‌هاى درختهاى خرما بر زمين افتاده‌اند اگر خاويه بمعناى ساقطه باشد و الا ميديدند آنها بر زمين افتاده مانند درختان خرماى پوسيده ميان خالى اگر بمعناى باليه خاليه باشد و در هر حال خدا از مخاطب سؤال نموده كه آيا احدى از آن قبيله در عالم باقى مانده كه تو او را به‌بينى يا بشناسى تا معلوم شود كه نمانده و بنابراين باقيه صفت نفس محذوف است و شرح اين قضايا در سوره اعراف و غيره گذشته است و فرعون و اقوام سابقه بر او يا اتباع او چون قبله بكسر قاف و فتح باء نيز قرائت شده و من قبله در اينصورت بمعناى من عنده است و اهل مؤتفكات كه قراء زير و زبر شده قوم لوط است مرتكب خطا و عصيان شدند چون خاطئه محتمل است مصدر باشد مانند عافيه و ممكن است صفت نفس محذوف باشد يعنى آمدند با نفس خطاكار و از اوامر پيغمبرشان كه در هر زمان از جانب خداوند براى ارشاد آن اقوام فرستاده شده بود تخلّف نمودند و بمجازات زيادترى از انواع عذاب يا زيادى بخودى خود در مقابل معصيت زيادشان از جانب خداوند رسيدند و محتمل است مراد آن باشد كه خداوند گرفت و مؤاخذه فرمود آنها را بعذابيكه زيادتر بود از لذّتيكه آنها

جلد 5 صفحه 260

از معصيت برده بودند چنانچه از بعضى روايات استفاده ميشود و اللّه اعلم و قصه فرعون و حضرت موسى و قوم لوط پيغمبر بكرّات و مرّات مفصّلا و مشروحا ذكر شده است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ جاءَ فِرعَون‌ُ وَ مَن‌ قَبلَه‌ُ وَ المُؤتَفِكات‌ُ بِالخاطِئَةِ «9»

و آمد فرعون‌ و كساني‌ ‌که‌ قبل‌ ‌از‌ ‌او‌ بودند و منقلب‌ شده‌ها آمدند بخطا كاري‌.

‌اينکه‌ آيه شريفه‌ دو نحوه‌ تفسير ‌شده‌: اولي‌‌-‌ اينكه‌ فرعون‌ و كساني‌ ‌که‌ قبل‌ ‌از‌ ‌او‌ بودند مثل‌ قوم‌ لوط و قوم‌ شعيب‌ و قوم‌ ابراهيم‌ و انبيايي‌ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ هود و صالح‌ و قبل‌ ‌از‌ موسي‌ بودند و مؤتفكات‌ اراضي‌ ‌که‌ زير و زبر ‌شده‌ مثل‌ بلاد قوم‌ لوط ‌ يا ‌ بكلي‌ آثارش‌ نابود ‌شده‌ بسبب‌ خطا كاري‌ها ‌که‌ اهل‌ ‌آن‌ اراضي‌ مرتكب‌ شده‌اند.

و نحوه ثانيه‌‌-‌ ‌که‌ مستفاد ‌از‌ اخبار ‌است‌ مراد فرعون‌ ‌اينکه‌ امت‌ ‌است‌ ‌که‌ عثمان‌ ‌باشد‌ و ‌من‌ قبله‌ شيخين‌ و المؤتفكات‌ اهل‌ بصره‌ و الخاطئة عايشه‌، و شاهد ‌بر‌ ‌اينکه‌ دعوي‌ خطبه شريفه امير المؤمنين‌ (ع‌) ‌است‌ ‌که‌ خطاب‌ باهل‌ بصره‌ فرمود:

«‌ يا ‌ اهل‌ المؤتفكه‌ ‌ يا ‌ جند المرأة و اتباع‌ البهيمة»

و حديث‌ مروي‌ ‌از‌ شرف‌ الدين‌ نجفي‌ ‌از‌ برقي‌ ‌از‌ سيف‌ ‌بن‌ عميره‌ ‌از‌ اخيه‌ ‌از‌ حمران‌ ‌از‌ حضرت‌ باقر (ع‌) فرمود:

(جاء الثالث‌ و ‌من‌ قبله‌ الاولين‌ و المؤتفكات‌ البصرة ائتفكت‌ باهلها ثلاثا و ‌علي‌ اللّه‌ تمام‌ الرابعة)

اشاره‌ بدوره رجعت‌.

اقول‌: جمع‌ ‌بين‌ ‌هر‌ دو معني‌ ممكن‌ ‌است‌ بلكه‌ شواهد ‌هم‌ داريم‌ زيرا مسلما مؤتفكه‌ بصره‌ ‌است‌ ‌که‌ قوم‌ لوط سكونت‌ ‌در‌ ‌او‌ داشتند، و معناي‌ اول‌ ظاهر آيه شريفه‌ و ثاني‌ باطن‌ ‌آن‌ و شاهدش‌ فرمايش‌ پيغمبر (ص‌) ‌که‌ آنچه‌ ‌در‌ امم‌ سابقه‌ واقع‌ ‌شده‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ امت‌ ‌هم‌ واقع‌ ميشود و اللّه‌ العالم‌.

162

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 9)- کجاست گوشهای شنوا؟ بعد از ذکر گوشه‌ای از سرگذشت قوم عاد و ثمود به سراغ اقوام دیگری همچون قوم «نوح» و قوم «لوط» می‌رود تا از زندگی آنها درس عبرت دیگری به افراد بیدار دل دهد.

می‌فرماید: «و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده [- قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند» (و جاء فرعون و من قبله و المؤتفکات بالخاطئة).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص307

منابع